Τέλος στις παράτυπες ακούσιες νοσηλείες σε ιδιωτικά ψυχιατρεία

Άρθρο της Ντάνι Βέργου (αναδημοσίευση απ' την "Εφημερίδα των Συντακτών")

Τέλος στην ακούσια νοσηλεία σε ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές βάζουν οι εισαγγελικές αρχές. Η ιδιαίτερα σημαντική απόφαση επιλύει την «μακροχρόνια παράτυπη, αν όχι παράνομη και κατά παράβαση της σχετικής νομοθεσίας ακολουθούμενη από τις εισαγγελικές και τις δικαστικές αρχές διαδικασία σχετικά με τη νοσηλεία ψυχικά ασθενών σε ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές κατά τη διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας», όπως αποκαλύπτει η έκθεση της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές του υπουργείου Υγείας, που προκάλεσε την εισαγγελική παραγγελία και παρουσιάζει σήμερα η «Εφ.Συν.».

Είναι ενδιαφέρον, ωστόσο, ότι η απόφαση αφορά μόνο την Αθήνα, καθώς μέχρι στιγμής δεν έχει κοινοποιηθεί στις εισαγγελικές αρχές της υπόλοιπης χώρας, τη στιγμή που, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας, οι ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές ανέρχονται σε 36, εκ των οποίων οι 12 βρίσκονται στην Αττική.

Στην έκθεσή της η Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές, την οποία διαβίβασε το υπουργείο Υγείας στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, κάνει λόγο για «πάγια και γενικευμένη πρακτική των εισαγωγών σε ιδιωτικές κλινικές επί σειρά ετών» και ζητά: «[…] από τις Εισαγγελίες να εφαρμοστεί η ισχύουσα νομοθεσία για την ακούσια νοσηλεία η οποία δεν επιτρέπει την εν λόγω νοσηλεία σε ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές, εφόσον δεν έχουν εκδοθεί οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις του άρθρου 101 του ν. 2071/1992 και ιδιαίτερα του άρθρου 16 του ν. 2716/1999 για την ακούσια νοσηλεία σε ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές […]».

Αφορμή για τη σύνταξη της έκθεσης ήταν ο έκτακτος έλεγχος για τις συνθήκες νοσηλείας ψυχικώς πασχόντων σε ιδιωτική ψυχιατρική κλινική, μετά από δημοσίευμα του VICE τον Μάρτιο 2018.

Στην έκθεση της Ειδικής Επιτροπής, σχετικά με την ακούσια και εκούσια νοσηλεία σε ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές, διαπιστώνονται σημεία και τέρατα τα οποία δεν περιορίζονται στη συγκεκριμένη ιδιωτική κλινική, αλλά περιγράφουν τη διαχρονική γενική εικόνα των εισαγωγών σε ιδιωτικές κλινικές.

 

Εκθεση-φωτιά

 

Ακολούθησε παραγγελία της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, Ξένης Δημητρίου-Βασιλοπούλου, προς την Εισαγγελία Πρωτοδικών να πράξει τα δέοντα.

Με τη σειρά του ο εισαγγελέας Ακροάσεων Πρωτοδικών Αθηνών με έγγραφό του προς τον διευθύνοντα την Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών, με θέμα τη «νοσηλεία ασθενών σε ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές κατά τη διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας», αποφαίνεται αυτολεξεί: «[…] ήδη από την 1-9-18 δεν πραγματοποιούνται μεταφορές ασθενών από δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα σε ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές στα πλαίσια της διαδικασίας της αναγκαστικής νοσηλείας κατ’ εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 101 του Ν. 2071/92 και 16 του Ν. 2716/99».

Με λίγα λόγια, βάζει τέλος στην πρακτική ετών μεταφοράς ακούσιων νοσηλειών του δημόσιου τομέα στον ιδιωτικό.

Τώρα, σε περίπτωση που έχει ήδη διαταχθεί ακούσια νοσηλεία με δικαστική απόφαση σε ιδιωτική ψυχιατρική κλινική, ο ασθενής ή και ο εισαγγελέας αυτεπάγγελτα μπορούν να ζητήσουν να κινηθεί η διαδικασία (του άρθρου 99 παρ. 3 του ν. 2071/1992) για τη διακοπή της ακούσιας νοσηλείας σε ιδιωτική ψυχιατρική κλινική

Μία στις τρεις εισαγωγές στην ιδιωτική κλινική που ελέγχθηκε, σύμφωνα με τα λεχθέντα των ψυχιάτρων, όπως καταγράφονται στην έκθεση της Ειδικής Επιτροπής, ήταν με ακούσια νοσηλεία.

Η εν λόγω ακούσια νοσηλεία, όπως επισημαίνεται, έγινε κατ’ αρχάς σε δημόσιο ψυχιατρικό νοσοκομείο ή ψυχιατρικό τμήμα γενικού νοσοκομείου (άρθρο 95 επόμ. του ν. 2071/1992) και στη συνέχεια κατόπιν αιτήματος της οικογένειας τροποποιήθηκε η απόφαση και έγινε διακομιδή στην ιδιωτική ψυχιατρική κλινική.

Σύμφωνα με την έκθεση, «οι ασθενείς βαπτίζονται “εκούσιοι” και υπογράφουν υπεύθυνη δήλωση ότι συγκατατίθενται στην εκούσια νοσηλεία, η οποία στην πλειοψηφία των περιπτώσεων φαίνεται ότι δεν πληροί τις προϋποθέσεις έγκυρης συγκατάθεσης. Παρόλο που υπάρχει το ανωτέρω σχετικό έγγραφο στο φάκελο των ασθενών, οι εκούσιοι νοσηλευόμενοι δεν πληρούν τις νόμιμες προϋποθέσεις της εκούσιας νοσηλείας του άρθρου 94 του ν. 2071/1992, σύμφωνα με την οποία “5. Αν ο ασθενής που νοσηλεύτηκε ακούσια ‘ζητήσει’ την εκούσια νοσηλεία του πρέπει να βεβαιωθεί από δύο ψυχιάτρους ή επ’ αδυναμίας εξεύρεσης δεύτερου ψυχιάτρου από έναν ψυχίατρο και έναν ιατρό παθολόγο η ικανότητα του ασθενή να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του”...».

Πάγια πρακτική

 

Ακόμα, αναφέρει η έκθεση, δεν τηρούνται οι προβλεπόμενοι νόμιμοι χρόνοι νοσηλείας, με συνέπεια την παραμονή επί μακρόν των ασθενών και την περίθαλψη ικανού αριθμού χρόνιων.

Σύμφωνα με την έκθεση, οι διαπιστώσεις αυτές για την ακούσια και εκούσια νοσηλεία σε ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές «δεν αφορά μόνο την εν λόγω κλινική αλλά αποτελεί πάγια και γενικευμένη πρακτική των εισαγωγών σε ιδιωτικές κλινικές επί σειρά ετών».

Η Ειδική Επιτροπή συμπεραίνει ότι «έχει αναπτυχθεί μια παράτυπη διαδικασία, αν όχι παράνομη πρακτική, με την οποία διακομίζονται οι ακούσια νοσηλευόμενοι (αφού λάβουν εξιτήριο) από το δημόσιο νοσοκομείο στην ψυχιατρική κλινική με εντολή εισαγγελέα. Ωστόσο, μια τέτοια εισαγγελική εντολή δεν είναι σύμφωνη με τον νόμο και φυσικά δεν τηρούνται οι εκ του νόμου προθεσμίες».

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, δεν επιτρέπεται η ακούσια νοσηλεία σε ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές εφόσον δεν έχουν εκδοθεί οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις του άρθρου 101 του ν. 2071/1992 και ιδιαίτερα του άρθρου 16 του ν. 2716/1999.

Οι διατάξεις των νόμων (2716/1999, 2071/1992) για την ακούσια νοσηλεία διέπονται από την ανάγκη διασφάλισης των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών οι οποίοι εγκλείονται σε ψυχιατρικά ιδρύματα, λέει μιλώντας στην «Εφ.Συν.» ο Γιάννης Αλεξάκης, δικηγόρος, μέλος της Ειδικής Επιτροπής του υπουργείου Υγείας.

Ο νομοθέτης -προσθέτει– με τις διατάξεις αυτές διαφοροποίησε τη στάση του απέναντι στις ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές, εξαρτώντας την εφαρμογή των διατάξεων της ακούσιας νοσηλείας σε ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές με την έκδοση σχετικής υπουργικής απόφασης –που θα περιλαμβάνει ειδικούς όρους και προϋποθέσεις για την υλοποίηση της ακούσιας νοσηλείας–, η οποία μέχρι σήμερα δεν έχει εκδοθεί.

«Η δυνατότητα λοιπόν υλοποίησης της ακούσιας νοσηλείας σε ιδιωτική ψυχιατρική κλινική –χωρίς την πρόβλεψη ειδικών όρων για την υλοποίησή της– είναι δυνατόν να οδηγήσει σε καταχρηστικές επιλογές και ουσιαστικά να ακυρώσει τις εγγυητικές διατάξεις που προβλέφθηκαν για τον φερόμενο ως ασθενή», καταλήγει.

 

 

Αυξημένες εγγυήσεις

 

«Η επιλογή αυτή στη σχετική νομοθεσία έχει να κάνει με το γεγονός ότι, όπως και στο Εισηγητικό Σημείωμα του έκτου κεφαλαίου του ν. 2071/1992 αναγνωρίζεται, “η ακούσια νοσηλεία αποτελεί παραβίαση στην προσωπική σφαίρα του πολίτη και υπό το πλαίσιο αυτό προβλέπονται αυξημένες εγγυήσεις” ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, θα έπρεπε να προβλέπονται και στην πράξη να εφαρμόζονται», συμπληρώνει μιλώντας στην «Εφ.Συν.» ο ψυχίατρος Θόδωρος Μεγαλοοικονόμου.

Καταγράφονται, λέει, περιπτώσεις ακούσιων νοσηλειών που διαρκούν μεγάλη περίοδο χρόνου, ακόμα και χρόνια, τη στιγμή που η διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας κινείται, όταν κρίνεται –στη βάση και της υπάρχουσας δομής και τρόπου λειτουργίας των ψυχιατρικών υπηρεσιών– ότι «δεν μπορεί να γίνει αλλιώς» και ο ασθενής εισάγεται σε δημόσιο νοσοκομείο όπου παραμένει μέχρι να επανέλθει, οπότε και λαμβάνει εξιτήριο.

Σε κάθε περίπτωση, η διάρκειά της δεν μπορεί να υπερβεί τους έξι μήνες, μπορεί να παραταθεί πέραν αυτών σε όλως εξαιρετικές περιπτώσεις, μετά από σύμφωνη γνώμη επιτροπής που αποτελείται από τρεις ψυχιάτρους – τον θεράποντα γιατρό και δύο που ορίζονται από τον εισαγγελέα.

Η ακούσια νοσηλεία, προσθέτει ο Θ. Μεγαλοοικονόμου, μια διαδικασία ούτως ή άλλως ανοιχτή σε ποικιλότροπες, εμφανείς ή αφανείς, παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ψυχικά πάσχοντος, αποκτά περαιτέρω ανεξέλεγκτες παραμέτρους κατά την εκτέλεση και ως προς τη διάρκειά της όταν γίνεται στο ακόμα πιο ανεξέλεγκτο πεδίο των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών.

Οπου η ακούσια νοσηλεία αποτελεί την «πύλη εισόδου» για τη χρόνια παραμονή/εγκλεισμό του ασθενή, το κοινώς λεγόμενο «παρκάρισμα». Υπάρχουν πλείστα όσα σχετικά παραδείγματα, λέει.

 

 

Φειδώ και σωφροσύνη

 

Η σχετική διαδικασία θα πρέπει να ενεργοποιείται με φειδώ, σωφροσύνη και ευαισθησία και σε περίπτωση αμφιβολίας ως προς το εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για τη θέση του ατόμου σε ακούσια νοσηλεία θα πρέπει να επικρατεί η υπέρ της ελευθερίας επιλογή –in dubio pro libertate–, λέει ο Γιάννης Αλεξάκης.

Μάλιστα, προσθέτει, το άρθρο 95 παρ. 3 του ν. 2071/1992 ορίζει προς διασφάλιση του ατόμου ότι η αδυναμία ή η άρνηση προσώπου να προσαρμόζεται στις κοινωνικές ή ηθικές ή πολιτικές αξίες, που φαίνεται να επικρατούν στην κοινωνία, δεν αποτελεί καθ’ αυτή ψυχική διαταραχή.

Γι’ αυτό, καταλήγουν και οι δύο συνομιλητές μας, πρέπει με όμοια παραγγελία της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου να ισχύσει η οδηγία για όλες τις ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές της χώρας.