ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΔΙΑΛΥΣΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΠΡΟΩΘΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ

Η έκθεση του «Τομεοποιημένου Σχεδιασμού Μονάδων Ψυχικής Υγείας», που δημοσιοποίησε το Υπουργείο Υγείας τον Ιούνιο και την παρουσίασε σε συνάντηση που κάλεσε στελεχών των μονάδων ψυχικής υγείας, δεν είναι μόνο, όπως όλοι οι μέχρι τώρα σχετικοί σχεδιασμοί του Υπουργείου, μια ακόμα «άσκηση επί χάρτου». Αυτή τη φορά δεν ενσαρκώνει απλώς την πλήρη απουσία του όποιου μεταρρυθμιστικού προτάγματος, ούτε απλώς ανακυκλώνει τα αδιέξοδα του νεοιδρυματικού μορφώματος στο οποίο έχει μεταλλαχθεί το υπάρχον σύστημα ψυχικής υγείας. Τώρα, οι κατευθύνσεις της προδιαγεγραμμένης παλινδρόμησης προς ένα άκρως κατασταλτικό σύστημα ψυχικής υγείας γίνονται πολύ πιο συγκεκριμένες. 

 

Ένα πρώτο και σύνηθες χαρακτηριστικό είναι η προχειρότητα με την οποία η πολυσέλιδη αυτή έκθεση είναι συντεταγμένη – σε σημείο που να απαιτεί την διασταύρωση ακόμα και της απλής ακρίβειας των στοιχείων που περιέχονται. Πχ, υπάρχουν περιπτώσεις που, ενώ ένας Δήμος αναφέρεται ότι εμπεριέχεται σ΄ έναν ΤΟΨΥ(Τομέα Ψυχικής Υγείας), στον υπολογισμό του πληθυσμού του αναφοράς του ΤΟΨΥ ο Δήμος αυτός μπορεί και να μη συμπεριλαμβάνεται (όπως, πχ, ο Δήμος Ιλίου, που ενώ αναφέρεται ως μέρος του 4ου ΤΟΨΥ, δεν αναφέρεται καν και δεν συμπεριλαμβάνεται στον υπολογισμό του πληθυσμού αναφοράς του εν λόγω ΤΟΨΥ).

 

Ένα δεύτερο και βασικό στοιχείο είναι η οριστικοποίηση της θεσμοθέτησης των γιγαντο-τομέων (των διακοσίων έως και πεντακοσίων χιλιάδων κατοίκων) σε επίσημη πολιτική. Αυτό, από μόνο του, συνιστά ακύρωση της όποιας στροφής στην κοινότητα. Ενώ μια κοινοτική μονάδα, στη βάση ενός ολοκληρωμένου δικτύου υπηρεσιών και λειτουργία εναλλακτική στον εγκλεισμό, δεν μπορεί να έχει πληθυσμό αναφοράς παρά το πολύ έως 100.000 κατοίκους, εδώ έχουμε τομείς εκατοντάδων χιλιάδων, με ελάχιστες και υποστελεχωμένες έως και ανύπαρκτες κοινοτικές υπηρεσίες.

 

Το πώς οι διάφορες μονάδες, ΚΨΥ, νοσηλείας, στεγαστικές δομές κλπ, αντί να συναρθρώνονται, στην πραγματικότητα στοιβάζονται σε υποσύνολα χωρίς καμιά λογικής διασύνδεσης - ποιας μονάδας με ποια και σε ποια βάση, σε ποια λογική λειτουργίας, ποιού συστήματος ψυχικής υγείας – δείχνει σαν να πρόκειται για τα ζάρια που ρίχνει ένας παίχτης και… «ό,τι βγει» - χωρίς, φυσικά, ν΄ αποκλείονται και οι «πονηριές» του παίχτη. Ένα από τα άπειρα παραδείγματα της εν λόγω έκθεσης : ο Δήμος Ζωγράφου ενσωματώνεται στον 8^ο ΤΟΨΥ, με κοινοτική μονάδα αναφοράς το ΚΨΥ Βύρωνα-Καισαριανής. Ενώ το ΚΨΥ Ζωγράφου, μέσα στο Δήμο Ζωγράφου, για λόγους που θα ξέρουν πολύ καλά όσοι συμμετείχαν στην τρίλιζα αυτού του σχεδιασμού, ενσωματώνεται στον 5^ο ΤΟΨΥ για να δέχεται επισκέψεις (ή να «παρεμβαίνει» σε αιτήματα και ανάγκες) από Μενίδι, Κηφισιά, Λυκόβρυση, Ν. Ηράκλειο Μαρούσι, Μαραθώνα, Ωρωπό και Διόνυσο!!!!! Και όλα αυτά λόγω των πολύτροπων διασυνδέσεων του εν λόγω ΚΨΥ με το Γενικό Ογκολογικό Νοσοκομείο Κηφισιάς Αγ. Ανάργυροι, που δεν έχουν καμιά σχέση με τις αρχές, τη δομή και την λειτουργία ενός δημόσιου, κοινοτικά βασισμένου συστήματος ψυχικής υγείας. Την ίδια στιγμή που η ένταξη των όποιων Κέντρων Ημέρας των ΜΚΟ στους ΤΟΨΥ γίνεται με τρόπο που ισοδυναμεί με την έμμεση αναγνώρισή τους ως ΚΨΥ, κάτι που επαναφέρει πολιτικές περαιτέρω ιδιωτικοποίησης της ψυχικής υγείας, καθώς μέχρι τώρα και παρά τις όποιες απόπειρες στο παρελθόν, τα ΚΨΥ προβλέπεται να είναι αποκλειστικά στο δημόσιο.

 

Μια πρωτοτυπία αυτής της «μη τομεοποίησης» είναι η συμπερίληψη και των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών στους ΤΟΨΥ ανάλογα με τον τόπο που βρίσκονται - λες και ο ιδιωτικός τομέας θα δέχεται για νοσηλεία μόνο από τα βόρεια ή τα νότια προάστια, ανάλογα με τον τόπο κατοικίας.

 

Το πόσο μακριά και σε διαμετρικά αντίθετη κατεύθυνση από την όποια έννοια «κοινοτικής παρέμβασης», «κοινοτικά βασισμένου συστήματος υπηρεσιών», «λειτουργίας των υπηρεσιών σε κατεύθυνση εναλλακτική στον εγκλεισμό, στην ακούσια νοσηλεία κλπ» κινείται η έκθεση, φαίνεται και από την πρόβλεψη που περιέχει ότι οι κατ΄ οίκον επισκέψεις θα μπορούν να γίνονται στη βάση ενός ειδικού προγράμματος «Ολοκληρωμένης Κοινοτικής Θεραπείας και νοσηλείας κατ΄ οίκον», μέσω ΕΣΠΑ - με ειδική αναφορά στο ΚΨΥ Αγ. Αναργύρων. Δηλαδή, οι κατ΄ οίκον επισκέψεις παύουν, πλέον, να θεωρούνται αναπόσπαστο, συστατικό στοιχείο της ίδιας της ύπαρξης ενός ΚΨΥ, της κοινοτικής του παρέμβασης, της «κουλτούρας και της πρακτικής» του και μετατρέπονται απλώς σε ένα πρόγραμμα, που μπορεί να υπάρχει, ή να μην υπάρχει. Το ΚΨΥ υποβιβάζεται και επίσημα πλέον (γιατί από την αρχή σχεδόν όλα λειτουργούσαν έτσι) σε απλό εξωτερικό ιατρείο. Με όλη τη συμβολική σημασία που έχει η έναρξη της επίσημης εφαρμογής αυτής της υποβάθμισης από ένα ΚΨΥ, όπως αυτό των Αγ. Αναργύρων του οποίου οι κατ΄ οίκον επισκέψεις ήταν συστατικό στοιχείο. 

 

Ολες οι τριακόσιες σελίδες της έκθεσης είναι μια γελοιογραφία της έννοιας «ψυχιατρική μεταρρύθμιση». Υπάρχει, ωστόσο και ένα στοιχείο που δείχνει ότι, πίσω από τις «ασκήσεις επί χάρτου» που μας έχουν συνηθίσει, αφήνοντας την πραγματική κατάσταση άθιχτη στην πορεία της διαρκούς της απεξάρθρωσης και κατασταλτικής μετάλλαξης – αυτή που βιώνει καθημερινά όποιος/α έρχεται σε επαφή με το σύστημα είτε ως νοσηλευόμενος/η (με ράντζα, μηχανικές καθηλώσεις κλπ), είτε στα διεκπεραιωτικά εξωτερικά ιατρεία ύστερα από ραντεβού που κλείνεται μετά τρεις έως και έξη μήνες – προωθείται μια πολιτική περαιτέρω υποβάθμισης και υποστελέχωσης των υπηρεσιών. Χρησιμοποιώντας την φράση «ελάχιστη ενδεδειγμένη στελέχωση με βάση τη διεθνή πρακτική και βιβλιογραφία» - χωρίς πουθενά ν΄ αναφέρεται πού υπάρχει αυτή η «διεθνής πρακτική» και έστω ένα δείγμα αυτής της «βιβλιογραφίας» - προτείνουν, μια «ελάχιστη στελέχωση», δηλαδή, μια στελέχωση που θα κάνει ικανή τη μονάδα να λειτουργεί κανονικά, ως το κατώτερο επιτρεπόμενο όριο για μια «κανονική λειτουργία». Θ΄ αναφερθούμε σε δυο μόνο από τις μονάδες, το Κέντρο Ψυχικής Υγείας (ΚΨΥ) και την Μονάδα Εισαγωγών («οξέων περιστατικών» κλπ), ψυχιατρείου, ή γενικού νοσοκομείου. Για το ΚΨΥ προτείνονται μόλις 9 άτομα προσωπικό (εκ των οποίων μόνο δυο (!!!) του νοσηλευτικού κλάδου, επισκέπτριες/ες υγείας ή νοσηλεύτριες/ές). Δηλαδή, μιλάμε για μια υπηρεσία περιχαρακωμένη στα γραφεία της που δεν ξεμυτίζει έξω από αυτά – σε συνάρτηση και με τη λογική που προαναφέρθηκε, ότι οι «κατ΄ οίκον επισκέψεις» είναι «ειδικό πρόγραμμα». Για τη Μονάδα Εισαγωγών, χωρίς καν ν΄ αναφέρονται στο για πόσες κλίνες μιλούν (συν πόσα ράντζα κλπ), το νοσηλευτικό προσωπικό μπορεί να λειτουργεί με την «ελάχιστη ενδεδειγμένη στελέχωση» των 13 ατόμων!!! (και 4 ψυχιάτρους, 2 ψυχολόγους, 1 κοινωνικό/ή λειτουργό, κλπ, σύνολο 22 ατόμων). Όταν μια επαρκής θεραπευτικά λειτουργία, τουλάχιστον στην ποσοτική της παράμετρο, απαιτεί τουλάχιστον 20 νοσηλευτές για 15 κλίνες (με βάση την πραγματικά υπάρχουσα διεθνή βιβλιογραφία).

 

Ένας προγραμματισμός, αν πρόκειται να είναι προγραμματισμός και όχι «κάτι άλλο», δεν ξεκινάει από την «ελάχιστη ενδεδειγμένη» στελέχωση, αλλά από την αναγκαία, προκειμένου να υπάρχει ένα θεραπευτικό περιβάλλον (σε συνάρτηση με την αναγκαία εκπαίδευση κλπ). Όποιος ξεκινάει από την «ελάχιστη ενδεδειγμένη» δεν ενδιαφέρεται για ένα θεραπευτικό περιβάλλον, αλλά για την προετοιμασία της περαιτέρω μείωσης του προσωπικού, την αύξηση των μηχανικών καθηλώσεων και της ιδρυματικής βίας, με την ταυτόχρονη εργασιακή εξόντωση του προσωπικού. Την εφαρμογή, δηλαδή, των «μετα»μνημονιακών μέτρων διαρκείας, σε συνάρτηση με τις πρακτικές της κυρίαρχης ψυχιατρικής. Γι΄ αυτό, προφανώς, έχει αποφασιστεί (με «υπόδειξη» των Βρυξελλών) και έρχεται σε εφαρμογή η «υποχρεωτική θεραπεία στην κοινότητα» - η οποία, παντού όπου εφαρμόστηκε (και απέτυχε πλήρως) είχε να κάνει με την απεξάρθρωση των κοινοτικών υπηρεσιών, την δραστική μείωση των κλινών, του προσωπικού, των πόρων. 

 

Αυτά τα σχέδια που σερβίρονται με ποικιλότροπους εξωραϊσμούς και λόγια κενά περιεχομένου, δεν πρέπει να περάσουν. Απαιτούν επίγνωση από όλες/όλους του τι διακυβεύεται και αντίσταση, από λήπτες των υπηρεσιών, οικογένειες, λειτουργούς ψυχικής υγείας, κοινωνικές συλλογικότητες.

29/7/2018

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΟΛΥΜΟΡΦΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ