Είναι γεγονός ότι στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, δεν υπάρχει ένας ανοιχτός διάλογος σχετικά με την εγκυρότητα της καθήλωσης στο πλαίσιο μίας νοσηλείας ως “θεραπευτικό εργαλείο”. Στις ψυχιατρικές δομές πολύ συχνά δεκάδες άνθρωποι δένονται και παραμένουν δεμένοι, συνήθως χωρίς ουσιαστική αιτία.
Παρότι πλέον ακόμη και με βάση τις κατευθυντήριες μετριοπαθών διεθνών οργανισμών θα έπρεπε η μηχανική καθήλωση τουλάχιστον να αποφεύγεται ή να θεωρείται το τελευταίο μέτρο που μπορεί να λάβει ένας επαγγελματίας, στην ελληνική ψυχιατρική πραγματικότητα η μηχανική καθήλωση είναι μια καθιερωμένη πρακτική, η οποία σπάνια αμφισβητείται.
Η καθημερινότητα ενός ψυχιατρικού τμήματος εισαγωγών αποκαλύπτει ότι οι συνθήκες, στις οποίες εφαρμόζονται οι καθηλώσεις, είναι συχνά μακριά από το να χαρακτηρίζονται θεραπευτικές. Σε τμήματα με ελάχιστο προσωπικό, η καθήλωση γίνεται το "εύκολο" εργαλείο για τη διαχείριση εντάσεων. Αντί να αντιμετωπίζονται οι αιτίες της "επικίνδυνης" συμπεριφοράς, όπως η ματαίωση βασικών αναγκών ή η έλλειψη ελευθερίας, οι ψυχικά πάσχοντες καταστέλλονται, ενισχύοντας την αίσθηση ανασφάλειας και αδιεξόδου.
Η έλλειψη προσωπικού και πόρων οδηγεί σε μια κουλτούρα καταστολής, όπου οι καθηλώσεις και τα κατασταλτικά φάρμακα γίνονται "αυτονόητες" λύσεις. Αυτή η δυναμική δημιουργεί φαύλους κύκλους βίας: όσο περισσότερο χρησιμοποιούνται οι πρακτικές αυτές, τόσο περισσότερο νομιμοποιούνται ως μέτρα διαχείρισης της καθημερινότητας.
Σε ένα σύστημα, υποτιθέμενα θεραπευτικό, αναπαράγεται και ενισχύεται διαρκώς η λεγόμενη επικινδυνότητα των ψυχικά πασχόντων ατόμων με αποτέλεσμα, τόσο οι καθηλώσεις όσο και συνολικά οι ψυχιατρικές πρακτικές να αποκτούν έναν διπλό ρόλο: την προστασία της ιδρυματικής ισορροπίας και την καταστολή των "αποκλινόντων" συμπεριφορών.
Η έννοια της "επικινδυνότητας" στην ψυχιατρική λειτουργεί ως εργαλείο ελέγχου, συχνά βασισμένο σε κατασκευασμένες αντιλήψεις που δεν αντανακλούν πραγματικούς κινδύνους. Για παράδειγμα, έρευνες δείχνουν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, η "επικίνδυνη" συμπεριφορά αποδίδεται σε ασθενείς που απλώς αντιστέκονται σε αυστηρούς κανονισμούς, όπως η άρνηση λήψης φαρμάκων ή η απαίτηση περισσότερης ελευθερίας. Στατιστικά από ψυχιατρικά ιδρύματα της Ελλάδας καταδεικνύουν ότι το 70% των περιστατικών καθηλώσεων σχετίζονται με τέτοιου είδους αντιπαραθέσεις, ενώ μόνο ένα μικρό ποσοστό αφορά περιπτώσεις άμεσου κινδύνου για τους άλλους. Αυτή η πρακτική ενισχύεται από την απουσία εναλλακτικών μεθόδων αποκλιμάκωσης και από θεσμικές πιέσεις για γρήγορη "αποκατάσταση" της τάξης.
Συχνά, η επικινδυνότητα δεν απορρέει από πραγματικές συνθήκες αλλά από την αδυναμία του συστήματος να ανταποκριθεί στις ανάγκες των νοσηλευόμενων. Παραδείγματα όπως η απαγόρευση χρήσης κινητών τηλεφώνων, η έλλειψη πρόσβασης σε διερμηνείς για μετανάστες ή η μη αναγνώριση βασικών αιτημάτων δείχνουν ότι οι "επικίνδυνες" συμπεριφορές προκύπτουν συχνά από την αποστέρηση και τη ματαίωση.
Είναι σημαντικό να δώσουμε κάποια πραγματικά παραδείγματα που συμβαίνουν σε ψυχιατρικές κλινικές στην Ελλάδα για να αποδεικνύουμε το αυθέρετο και συχνά αντιφατικό χαρακτήρα των καθηλώσεων. Σε ένα περιστατικό επτά νοσηλευόμενοι "τιμωρήθηκαν" συλλογικά με εντολή καθήλωσης επειδή διεκδίκησαν να λάβουν το φαγητό που είχαν παραγγείλει από εξωτερική πηγή.
Σε άλλη περίπτωση, νοσηλευόμενη με ιστορικό κακοποίησης, βίωσε συστηματικές καθηλώσεις εξαιτίας της υποτιθέμενης "επιθετικής" συμπεριφοράς της. Η πάσχουσα εξέφραζε αιτήματα για βασικές ελευθερίες και υποστήριξη, όπως το δικαίωμα να κινείται ελεύθερα ή να συμμετέχει σε κοινωνικές δραστηριότητες, που δεν αντιμετωπίστηκαν ποτέ με την απαραίτητη ευαισθησία. Η συμπεριφορά της ήταν συχνά απόρροια της αίσθησης ματαιότητας και της έλλειψης εμπιστοσύνης προς το προσωπικό, που δεν είχε επαρκείς πόρους ή εκπαίδευση για να ανταποκριθεί στις ανάγκες της. Το αποτέλεσμα ήταν η κλιμάκωση της έντασης και η χρήση καθήλωσης ως μέτρο "λύσης", εντείνοντας την απογοήτευση και τη δυσφορία της.
Η ψυχοκινητική ανησυχία, η παραληρητική συμπεριφορά ή ο προστατευτικός κλινοστατισμός εμφανίζονται στα πρωτόκολλα ως τυποποιημένες αιτιολογίες. Αυτή η τυποποίηση, ωστόσο, αποκλείει άλλες πιθανές αιτίες ή ανάγκες, όπως η επίδραση του περιβάλλοντος, η έλλειψη προσωπικής επαφής ή η αδυναμία του ασθενούς να εκφράσει τις ανησυχίες του με άλλους τρόπους. Για παράδειγμα, η "ψυχοκινητική ανησυχία" μπορεί να αντικατοπτρίζει την αντίδραση ενός ασθενούς στη ματαίωση βασικών του αναγκών, όπως η επικοινωνία ή η ελευθερία κινήσεων, ενώ η "παραληρητική συμπεριφορά" ενδέχεται να οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες όπως ο φόβος ή η έλλειψη ασφάλειας. Αυτές οι αιτίες παραμένουν αόρατες μέσα από την απρόσωπη γλώσσα των πρωτοκόλλων, οδηγώντας σε θεραπείες που δεν λαμβάνουν υπόψη τη συνολική πραγματικότητα του ατόμου. Ωστόσο, αυτά τα συμπτώματα συχνά καλύπτουν την αδυναμία του πλαισίου να παρέχει ουσιαστική φροντίδα και απαντήσεις στις ανάγκες των ανθρώπων.
Ουσιαστική φροντίδα σημαίνει τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που προάγει τη συναισθηματική και σωματική ασφάλεια, την αναγνώριση της μοναδικότητας κάθε ατόμου και την κατανόηση των αναγκών του πέρα από τα εμφανή συμπτώματα. Αυτό περιλαμβάνει την παροχή υποστηρικτικών δικτύων, την ενίσχυση της επικοινωνίας μεταξύ ασθενών και προσωπικού, και τη διασφάλιση ότι οι φωνές των ασθενών ακούγονται και λαμβάνονται υπόψη στις θεραπευτικές αποφάσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, η φροντίδα δεν περιορίζεται σε ιατρικές παρεμβάσεις, αλλά επεκτείνεται στη δημιουργία συνθηκών που επιτρέπουν στους ασθενείς να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία της θεραπείας τους, σε κοινοτικές δομές, χωρίς ιδρυματικό χαρακτήρα.
Ενίοτε, οι ίδιοι οι πάσχοντες αποδέχονται αυτές τις πρακτικές ως αναπόφευκτες. Μερικοί ζητούν ακόμη και να καθηλωθούν, εσωτερικεύοντας την ιδέα ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστεί η δυσφορία τους. Το αποτέλεσμα είναι η αποδοχή μιας "ταυτότητας ασθενούς" που συνδέεται με την πειθάρχηση και την υποταγή στις θεσμικές πρακτικές.
Για να ανατραπεί αυτή η κατάσταση, απαιτείται μια ριζική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και διαχειριζόμαστε την ψυχιατρική φροντίδα. Η μετάβαση από μια ψυχιατρική της καταστολής σε μια ψυχιατρική της χειραφέτησης απαιτεί την αποδόμηση των θεσμικών δομών που διατηρούν την ανισότητα και τη βία.
Το σύνθημα "Η ελευθερία είναι θεραπευτική" δεν είναι απλώς μια φράση, αλλά μια υπόσχεση για ένα μέλλον όπου η ψυχιατρική φροντίδα θα βασίζεται στη φροντίδα, την υποστήριξη και την ελευθερία. Είναι ένα κάλεσμα για δράση, ώστε να δημιουργηθεί ένα σύστημα που προάγει την ανάρρωση και την κοινωνική ένταξη, διασφαλίζοντας ότι κανένας δεν θα αισθάνεται εγκαταλελειμμένος ή καταπιεσμένος στο όνομα της θεραπείας.
ΚΑΛΟΥΜΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ, ΤΟΥΣ ΧΡΗΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΧΡΗΣΤΡΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ, ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΟΠΟΙΟΝ ΑΛΛΟΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΤΑΙ ΓΙΑ ΜΙΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ, ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΤΗΣ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗΣ.
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2025
ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΟΛΥΜΟΡΦΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου