"Αυτοοργάνωση και αλληλεγγύη : ένα κοινωνικό πείραμα στη Νοταρά 26"

"Τα ανθρώπινα όντα είναι μέλη ενός συνόλου. Δημιουργία μιας ούσιας και ψυχής. Αν ένα μέλος προσβληθεί από πόνο, τα υπόλοιπα μέλη δε θα βρίσκουν ησυχία"

Σακίλα Α., 9 ετών

Η κατάληψη «Στέγη Προσφύγων και Μεταναστών – Νοταρά 26» ξεκίνησε τη λειτουργία της στα μέσα Σεπτέμβρη του 2015, όταν, με πρωτοβουλία διαφόρων ομάδων, συλλογικοτήτων και μεμονομένων ατόμων, το εγκαταλελειμενο κτίριο του ΕΤΕΑΜ στην οδό Νοταρα 26 στα Εξάρχεια, μετατράπηκε σε χώρο στέγασης προσφύγων και μεταναστών που κατέφθαναν στην Αθήνα από τα ελληνικά νησιά. Σκοπός μας ήταν η εδαφικοποίηση της αλληλεγγύης μας προς τους πρόσφυγες/μετανάστες και η κάλυψη των άμεσων αναγκών τους (στέγαση, περίθαλψη, κάθε είδους στήριξη, υλική ή ψυχοκοινωνική). Η κατάληψη μπορεί να στεγάσει περίπου 130 άτομα, ενώ, μέχρι σήμερα έχουν φιλοξενηθεί περισσότερα από 3.000 άτομα. Η πράξη αυτή της κατάλληψης είναι πρωτίστως μια πράξη αλλυλεγγύης στον κόσμο αυτό που προσπαθεί καταδιωγμένος να βρει μια καλύτερη ζωή στην πολιτισμένη Ευρώπη.

Μια Ευρώπη που, όχι μόνο δεν καλοδέχεται αυτούς τους ταξιδιώτες, αλλά κάνει ό,τι μπορεί, χτίζοντας φράχτες και κλείνοντας σύνορα, για να αναχαιτίσει το ταξίδι τους. Αυτοί οι άνθρωποι, που προσπαθούν μαζί με τις οικογένεις τους να διαφύγουν τον πόλεμο, την ανέχεια και την καταπίεση, βρίσκονται αντιμέτωποι με μια Ευρώπη – φρούριο που επιδεικτικά κλείνει τις πόρτες εισόδου, σκληραίνει τα μέτρα φύλαξης των συνόρων και αδιαφορεί σε εγκληματικό βαθμό για τους χιλιάδες πνιγμένους στα νερά του Αιγαίου. Η κυβέρνηση και τα Μ.Μ.Ε. αναδεικνύουν ως μοναδικό πρόβλημα τους διακινητές, ενώ κανένας λόγος δεν γίνεται για το φράχτη στον Έβρο και την τεράστια κερδοφόρα επιχειρήση που έχει στηθεί στην πλάτη αυτών των ανθρώπων.

Καθώς η κατάσταση εξελίσσεται, το προσφυγικό μπαίνει στην επόμενη και πιο σκληρή φάση. Τα σύνορα έχουν σφραγιστεί και ο δρόμος είναι ανοιχτός μόνο για συγκεκριμένες εθνικότητες, με αποτέλεσμα τον απόλυτο εγκλωβισμό των υπολοίπων. Το δόγμα της Ευρώπης-φρούριο δεν είναι κάτι τωρινό και στάσιμο. Είναι ένα πλέγμα διαδικασιών, ελέγχου και καταστολής με στόχο την απρόσκοπτη λειτουργία του καπιταλιστικού πυρήνα. Το γεωπολιτικό παιχνίδι, οι πολιτικές ακροβασίες, το πετρέλαιο και τα εκάστοτε συμφέροντα έχουν απόνερα και κραδασμούς. Η Ευρώπη και η Δύση θέλει και μπορεί να τζογάρει στη Μέση Ανατολή, δυστυχώς χωρίς συνέπειες. Η φύλαξη των συνόρων γίνεται πλέον με όρους στρατιωτικούς και οι ροές των μεταναστών πρέπει να μπλοκαριστούν με κάθε κόστος. Όσοι αποδράσουν από τον πόλεμο, τη φτώχια και το φασισμό, θα έρθουν αντιμέτωποι με τον "ουμανισμό" της Ευρώπης που θα τους αρπάξει ακόμη και τα χρυσαφικά τους. Οι φράχτες, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο ρατσισμός και τα πογκρόμ συνθέτουν μια νέα κατάσταση. Τέλος, όσοι επιλεγούν - ως πιο υποτιμημένη εργατική δύναμη - να προσαρτηθούν στην παραγωγική μηχανή, θα γνωρίσουν όπως κι εμείς την αβεβαιότητα και τον εξανδραποδισμό.

Η εξουσία στην Ελλάδα δείχνει απόλυτη ευθυγράμμιση με τις κυρίαρχες πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και γίνεται φορέας υλοποίησης της επίθεσης κατά των μετακινούμενων πληθυσμών. Ενώ οι εκπρόσωποι της αριστερο-δεξιάς κυβέρνησης παριστάνουν πως λυπούνται τους πρόσφυγες, εγγυώνται πως ο φράχτης του Έβρου θα παραμείνει όρθιος για να προστατεύει τα χερσαία σύνορα της Ευρώπης-φρούριο και ότι οι μετανάστες θα συνεχίσουν να πνίγονται με αμείωτη ένταση. Η "υπευθυνότητά" τους στην πράξη σημαίνει περισσότερη φύλαξη των συνόρων, περισσότερους φράχτες, περισσότερα νεκρά κορμιά στον πάτο και τις ακτές του Αιγαίου. Την ίδια ώρα στην Ειδομένη, αφού πραγματοποίησαν μια ρατσιστική διαλογή μεταξύ εξουθενωμένων ανθρώπων, αποφάσισαν ποιοι θα πάνε ως φθηνοί σκλάβοι στην "πολιτισμένη" Ευρώπη, ενώ με βία και τρομοκρατία επιτέθηκαν σ' εκείνους που έχουν εγκληματοποιήσει (Μαρόκο, Αλγερία, Τυνησία, κ.ά.) και που τώρα ετοιμάζονται να απελάσουν πίσω στη φρίκη του πολέμου και της καταπίεσης. Για όσους δεν κατάφεραν να περάσουν τα σύνορα, έστησαν υποτιθέμενα κέντρα φιλοξενίας (Ελληνικό, Γαλάτσι, Φάληρο), ενώ ήδη επαναλειτουργούν τα "κατηργημένα" κέντρα κράτησης, ξεκινώντας από την Κόρινθο και φτάνοντας στη Λέρο, όπως είδαμε. Με πρόφαση τον ''καλύτερο συντονισμό για το μεταναστευτικό" και όπλο τις κρατικές "διαπιστεύσεις" και πιστοποιήσεις των αλληλέγγυων, το κράρος επιδιώκει να αφανίσει όσες δομές αλληλεγγύης μάχονται ενάντια σε αυτές τις πρακτικές.

Πάνω στα ερείπια των προσφύγων-μεταναστών εκτυλίσσεται ένα παιχνίδι κρατικής φιλανθρωπίας από τους κυνηγούς της κερδοσκοπίας. Διάφορες ΜΚΟ και φιλάνθρωποι, εκπρόσωποι της αστικής τάξης, μοιράζουν τρόφιμα και χαμόγελα αφού πρώτα έχουν εξασφαλίσει τα κρατικά κονδύλια και τις φοροαπαλλαγές που αντιστοιχούν στη φιλανθρωπία τους. Δεν παραλείπουν βέβαια να κεφαλαιοποιούν την απελπισία και εξαντλούν την αλληλεγγύη τους προβάλλοντας τις φωτογραφίες τους κρατώντας πάντα χαμογελαστά παιδιά. Οι ΜΚΟ όμως δεν ήταν οι μόνες που είχαν οικονομικό όφελος από το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα. Σε πολλά νησιά παρατηρήθηκαν φαινόμενα αισχροκέρδειας στις πλάτες των προσφύγων-μεταναστών. Διάφορες επιχειρήσεις με ήδη υπεραυξημένο τζίρο, λόγω της μαζικής προσέλευσης, ζητούσαν χρήματα μέχρι και για φόρτιση κινητών, ενώ οι τιμές σε είδη πρώτης ανάγκης (τρόφιμα, νερά) ήταν υπερβολικά υψηλές. Οι ακτοπλοϊκές εταιρίες αποκομίζουν κέρδη εκατομμυρίων και επιπλέον απολαμβάνουν εκπτώσεις στις τιμές του πετρελαίου. Τέλος, διάφοροι διακινητές πλουτίζουν σε βάρος των ανθρώπων, πατώντας πάνω στην απελπισία και την ελπίδα τους πως θα βρεθεί ένας τρόπος να "αποδράσουν" από τα κλειστά σύνορα.

Ζώντας στην Αθήνα, πήραμε την πρωτοβουλία, καταλαμβάνοντας αυτό το δημόσιο κτίριο, να δημιουργήσουμε έναν ανοιχτό, αυτοοργανωμένο και αλληλέγγυο χώρο στέγασης, όχι για να αντικαταστήσουμε τις κρατικές ευθύνες, ούτε για να αναδειχθούμε ως <<καλοί>> φιλάνθρωποι. Αντίθετα, σκοπός μας είναι αφενός να καταδείξουμε την αδιαφορία και την υποκρισία των ελληνικών και ευρωπαϊκών αρχών και αφετέρου να σταθούμε στο πλευρό των προσφύγων, εκφράζοντας έμπρακτα την αλληλεγγύη μας με τη λειτουργία αυτού του χώρου στέγασης, έστω και με περιορισμένες θέσεις φιλοξενίας. Δεν πρόκειται για μια κίνηση φιλανθρωπίας, κρατικής ή ιδιωτικής, αλλά για εγχείρημα αλληλεγγύης αυτοοργανωμένο, που οι αλληλέγγυοι και οι πρόσφυγες αποφασίζουν από κοινού

Η κατάληψη λειτουργεί ως προσωρινός χώρος στέγασης και φιλοξενεί πρόσφυγες και μετανάστες ανεξαρτήτως φυλής, καταγωγής, θρησκείας, φύλου και σεξουαλικότητας. Η συνύπαρξη με τους άλλους και ο σεβασμός της διαφορετικότητας είναι κανόνας της αλληλεγγύης. Η αλλυλεγγύη και ο σεβασμός δεν είναι απλώς μέσα, πόσο μάλλον εργαλεία, αλλά ορίζουσες αυτοπροσδιορισμού των πολιτών. Πρόκειται για έναν χώρο που δεν έχει καμία σχέση με ΜΚΟ, ούτε χρηματοδοτείται από το κράτος ή την εκκλησία, αλλά βασίζεται και λειτουργεί με τη συνεισφορά και τη συμμετοχή όλων μας. Ο ένας αλληλέγγυος με τον άλλον και όλοι μαζί από κοινού αποφασίζοντας και δρώντας, συνδιαμορφώνουμε και συνδιαχειριζόμαστε το χώρο αυτό με στόχο να τον μετατρέψουμε σε ένα δρόμο διαφορετικό από το δρόμο της προσφυγιάς, να τον κάνουμε πιο φιλόξενο, πιο ανοιχτό και πιο ασφαλή.

Ένα από τα πρώτα πράγματα που κάνουμε είναι να μιλάμε στους προσφυγες για αυτοοργάνωση. Επειδή πρόκειται για αυτοοργανωμένο χώρο στέγασης, η σωστή λειτουργία του βασίζεται στη συμμετοχή και των φιλοξενουμένων. Ο καθένας, ανάλογα με τις δυνατότητες του, μπορεί και πρέπει να συμμετέχει στην λειτουργία του χώρου. Αυτό δεν είναι καθόλου αυτονόητο, καθώς εμφανίζεται ένα γλωσσικό κενό. Η λέξη αυτοοργάνωση δεν υπάρχει στα φαρσί. Κάποιες έννοιες όπως η αυτοοργάνωση δε μεταφράζονται και κατα συνέπεια δεν επικοινωνούνται σωστά. Στόχος είναι οι διαδικασίες χειραφέτησης και προβληματισμού που γεννώνται μέσα στην κουβέντα να συνδιαμορφώσουν την ταυτότητα του πολιτικού υποκείμενου της κατάληψης, και να αντιληφθεί ο κάθε φιλοξενούμενος ότι δε λαμβάνει απλά μια υπηρεσία αλλα΄είναι δυναμικό μέλος του κτιρίου.

Εκτελεστικό όργανο της κατάληψης είναι η Συνέλευσή της. Ανοιχτή και δημόσια συνιστά όχι μόνο το διαχειριστικό μέσο αλλα και το πολιτικό όργανο της κατάληψης. Γίνεται παράλληλη μετάφραση σε αγγλικά, φαρσί και αραβικά για να διευκολύνεται η συμμετοχή των προσφύγων και των μεταναστών, αλλά και ξένων αλληλέγγυων. Οι μετανάστες έχουν και τη δική τους συνέλευση η οποία καλείται να απαντήσει σε θέματα καθημερινής πρακτικής και να προσπεράσει τα εμπόδια που θέτουν γλωσσικές και πολιτισμικές διαφορές. Στις βάρδιες συμμετέχουν όλοι, καθώς είμαστε εναντίον κάθε μορφής ανάθεσης.

Παράλληλα με μια συγκυρία κλεισίματος των συνόρων και εγκλωβισμού των οικονομικών και πολιτικών προσφύγων, γίνεται μια γενικευμένη επίθεση στα δικαιώματα των ανθρώπων αυτών. Κάθε μορφή αντίστασης αποκτά τώρα κεντρική πολιτική σημασία. Μπροστά στο τεράστιο κύμα της προσφυγικής κρίσης, δεν μπορούσαμε να μείνουμε αδρανείς. Καταγγέλλουμε ότι πίσω από την προσφυγιά βρίσκεται ο διαρκής πόλεμος που έχει εξαπολύσει η ίδια η Ευρώπη κι ολόκληρη η Δύση –πάλι δυστυχώς με την ελληνική συμμετοχή- ενάντια στους λαούς της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής, οι συνεχείς ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, οι βομβαρδισμοί και οι δικτατορίες. Αντιστεκόμαστε στην πολιτική μίας Ευρώπης – Φρούριο, η οποία προσπαθεί να κλείσει τις ρωγμές που άνοιξε το προηγούμενο διάστημα η δυναμική κίνηση των προσφύγων και η αλληλεγγύη των κοινωνιών, χτίζοντας νέους φράχτες, κατεβάζοντας κι άλλο στρατό, καθιστώντας τις χώρες της περιφέρειάς της, όπως η Ελλάδα και η Τουρκία δεσμοφύλακες των προσφύγων.

Αρνούμαστε να αποδεχθούμε τη ρατσιστική «διαλογή» των ανθρώπων στα Hot Spots, τον απάνθρωπο διαχωρισμό ανάμεσα σε «πρόσφυγες» και «μετανάστες» με βάση μάλιστα μόνο την εθνική καταγωγή. Υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα στην προσφυγιά και στη μετανάστευση ως το ύστατο δικαίωμα κάθε ανθρώπου, όποια και να είναι η αιτία που τον ωθεί. Δε θα γίνουν τα δικαιώματα θυσία στο έλεος των ευρωπαϊκών πολιτικών ασφάλειας και καταστολής. Διεκδικούμε ανοιχτά σύνορα και ασφαλή διέλευση για τους πρόσφυγες που περνάν από την Ελλάδα. Να πέσουν οι φράχτες της Ευρώπης – Φρούριο, ξεκινώντας από τον «δικό μας» στον Έβρο. Αυτή θα είναι η αρχή για να γίνει η Οδύσσεια των προσφύγων προς την επιβίωση ένα ταξίδι της ανθρωπότητας προς την ελευθερία!*

*Μαχντίν Σύριος πρόσφυγας

*Μέρη αυτού του κειμένου αποτελούν αποσπάσματα από κείμενα του εγχειρήματος.

To κείμενο αποτελεί εισήγηση της Ελισάβετ Αντάπαση 

στην εκδήλωση "ΛΕΡΟΣ, 25 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ"  Σάββατο, 13 Φεβρουαρίου 2016.