ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ
ΣΤΙΣ ΜΚΟ ΟΛΕΣ ΟΙ ΝΕΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ‘ΑΠΟΑΣΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ’
ΚΑΙ
ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΟΙ ΔΟΜΕΣ ΑΠΡΟΚΑΛΥΠΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗΣ
Μια
ακόμη κίνηση διαχείρισης του αμετάκλητου αδιεξόδου στο οποίο έχει περιέλθει, και
της μη διαχειρίσιμης ενδόρρηξης την οποία βιώνει, το σύστημα της Ψυχικής Υγείας,
ανακοίνωσε σχετικά πρόσφατα η κυβέρνηση (υπουργική απόφαση, 8/5/17, «Εγκριση
από άποψη σκοπιμότητας πολιτικών ψυχικής υγείας»), κίνηση η οποία, όταν
παραμεριστεί το σύνηθες κατεβατό από λεκτικές πομφόλυγες που συνοδεύει πάντα
αυτές τις εξαγγελίες, δεν έχει παρά μόνο δυο παραμέτρους με πρακτική
σημασία.
-Η
μια αφορά την εξαγγελία της δημιουργίας, με κονδύλια του ΕΣΠΑ μέχρι το 2020, 17
οικοτροφείων, σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, για την μεταστέγαση 200 από τους
συνολικά 420 υπολογιζόμενους ασθενείς χρόνιας παραμονής στα τρία εναπομείναντα
ψυχιατρεία. Τα οικοτροφεία αυτά, χωρίς πολλά λόγια, ως κάτι το
αυτονόητο, ανατίθενται σε ΜΚΟ, παγιώνοντας, από την «πρώτη
φορά αριστερά», την ιδιωτικοποίηση ως τον βασικό άξονα της πολιτικής της και στην
Ψυχική Υγεία (όπως παντού). Το προπαγανδιστικό επιχείρημα, εν προκειμένω,
πιθανώς θα είναι ότι, με την ‘δωρεά’ στις ΜΚΟ και την ιδιωτικοποίηση, θα
εξοικονομηθούν πιθανώς 10-20 άτομα προσωπικό (από το ένα ή δυο τμήματα
‘χρονίων’ που θα κλείσουν) για να καλύψουν, υποτίθεται, τις ανάγκες των άλλων ψυχιατρικών
τμημάτων.
-Η
άλλη παράμετρος με πρακτική σημασία, αφορά την εκκίνηση της δημιουργίας των ήδη
εξαγγελθέντων δυο ειδικών κλειστών τμημάτων (δικαστικών ψυχιατρείων) για τους
έγκλειστους στη βάση του αρ. 69 ΠΚ (ανθρώπους που έχουν διαπράξει ποινικό
αδίκημα αλλά έχουν κριθεί ‘ακαταλόγιστοι’ λόγω ψυχικής διαταραχής). Σε
προηγούμενες ανακοινώσεις της «Συσπείρωσης» έχουμε αναφερθεί αναλυτικά στην ιδρυματική
παλινδρόμηση και στην περαιτέρω κατασταλτική αναδίπλωση του ψυχιατρικού θεσμού
που αντιπροσωπεύει η ίδρυση αυτών των περίκλειστων μονάδων.
Βέβαια,
για να μην ξεχνιόμαστε, η δήθεν ‘αποϊδρυματοποίηση’ (που υποτίθεται ότι συνιστά
η ίδρυση των οικοτροφείων, ενώ, στην πραγματικότητα, είναι απλώς μεταστέγαση)
δεν καταργεί τα τμήματα ‘χρονίων’, και την λογική της λειτουργίας τους, αλλά τα
επισημοποιεί, καθώς καθιερώνει ένα τμήμα ‘μακράς και μέσης νοσηλείας’ σε κάθε
ψυχιατρείο. Και όχι μόνο αυτό. Για πρώτη φορά γίνεται προσπάθεια να δοθεί
έκφραση στις πιο παλαιολιθικές εκφάνσεις της κυρίαρχης ψυχιατρικής, με την περαιτέρω
(σχετικά και με το πρόσφατο παρελθόν) κατηγοριοποίηση των υπό ίδρυση
οικοτροφείων ανάλογα με το είδος των προβλημάτων που η κυρίαρχη ψυχιατρική
(όπως σκέφτεται, λειτουργεί και πράττει) κατασκευάζει και έχει, εν συνεχεία,
ανάγκη να ταξινομήσει καταλλήλως, όχι για να απαντήσει σε ανάγκες, αλλά για να
απαλλαγεί από αυτό που συλλαμβάνει και αντιμετωπίζει (αφού πρώτα το έχει
κατασκευάσει) ως βάρος.
Θα
έχουμε, λοιπόν, οικοτροφεία για ‘αυτιστικούς με διεγερτική συμπεριφορά’ και για
απλώς ‘αυτιστικούς’ (‘ήρεμους’), για ‘ψυχωτικούς με διεγερτική συμπεριφορά’ και
για απλώς ‘ψυχωτικούς’ (δηλαδή, ‘ήσυχους’), για ασθενείς με ‘νοητική υστέρηση’,
για ασθενείς με ‘ψυχικές διαταραχές και σοβαρές σωματικές παθήσεις’, για
ψυχογηριατρικούς, για ‘ασθενείς με συννοσηρότητα’ (ψυχικές διαταραχές και χρήση
ουσιών) κλπ. Μια αναδιάταξη, δηλαδή, της παραγόμενης από το σύστημα
‘χρονιότητας’, ‘επικινδυνότητας’ κλπ, σε μια λογική δημιουργίας δομών που δεν
εκφράζουν και δεν λειτουργούν στην κατεύθυνση μιας θεραπευτικής και
εναλλακτικής στον εγκλεισμό προσέγγισης του ψυχικά πάσχοντα, αλλά για την
διαχείριση και την εναπόθεση/ξεφόρτωμα των αποτυχιών του.
Γίνεται
μια αναφορά σε στόχο μείωσης των ακούσιων νοσηλειών (που σε εθνικό επίπεδο
είναι πάνω από 60%) στο 15% σε περιοχές όπου θα ενισχυθούν, υποτίθεται, οι εκεί
υπάρχουσες Κινητές Μονάδες και ΚΨΥ – των οποίων, όμως, ούτε ο εσωστρεφής, αυτοαναφορικός,
κατακερματισμένος και στη λογική του ‘εξωτερικού ιατρείου’ τρόπος λειτουργίας
τους δεν πρόκειται ν΄ αλλάξει, αλλά, ακόμα και αν στοιχειωδώς άλλαζε, δεν θα
είχε τα πραγματικά αναγκαία μέσα (σε προσωπικό, πόρους κλπ) για να επιτελέσει
μιαν ολοκληρωμένη και κοινοτικά βασισμένη φροντίδα σ΄ έναν ‘ορισμένο πληθυσμό
ευθύνης’.
Γιατί,
παρά τις όποιες λεκτικές πομφόλυγες περί ‘μεταρρύθμισης’ και από την παρούσα
κυβέρνηση και τους ‘πρόθυμους’ συνεργάτες που στελεχώνουν τις σχετικές επιτροπές
του Υπουργείου Υγείας, ούτε καν το πιο στοιχειώδες, την τομεοποίηση, δεν έχουν
ξεκινήσει και ούτε καν σκέφτονται να ξεκινήσουν – γιατί, και η ψυχιατρική
κοινότητα και η πολιτική ηγεσία δεν
την θέλουν.
Ακόμα
και μια επιτροπή που έχει συσταθεί στο Υπουργείο για την ρύθμιση θεμάτων της
ακούσιας νοσηλείας, όποιες κι΄ αν είναι οι προτάσεις που θα καταλήξει να
υποβάλει για ‘βελτιωτικές ρυθμίσεις’ στο πεδίο της ολοσχερούς ασυδοσίας που
επικρατεί στον εν λόγω τομέα, στο βαθμό που δεν θα θίγεται και δεν θ΄ αμφισβητείται
έμπρακτα ο τρόπος λειτουργίας του συστήματος (καθώς είναι αυτός, ο ιδρυματικός,
νοσοκομειοκεντρικός τρόπος λειτουργίας που παράγει αυτό το χωρίς προηγούμενο
υψηλό ποσοστό των ακούσιων νοσηλειών), οι ρυθμίσεις αυτές δεν πρόκειται ν΄ αποτελούν παρά έναν απλό εξωραϊσμό
του υπάρχοντος και, ως τέτοιες, δεν θα συντελούν παρά στην αναπαραγωγή του
κυρίαρχου τρόπου λειτουργίας που, με τη σειρά του, και από τη φύση του, ακόμα
και αυτές, τις επίπλαστες ρυθμίσεις, θα τις ακυρώνει.
Μια
πραγματική
ψυχιατρική μεταρρύθμιση δεν γίνεται (και ποτέ δεν έχει γίνει διεθνώς, ακόμα και
στις ‘καλές’ εποχές) με τα ‘πρωτόκολλα’ στα οποία αναλώνουν το χρόνο τους διάφοροι
παρατρεχάμενοι του Υπουργείου Υγείας σε θέματα ψυχικής υγείας. Ή θα αγγίξει τις
ρίζες του προβλήματος, ως μια ‘από τα κάτω’ διαδικασία, που θα εμπλέκει, σε
πρωταγωνιστικούς ρόλους, όλα τα άμεσα ενδιαφερόμενα υποκείμενα, ασθενείς,
προσωπικό κλπ και που έμπρακτα θ΄ αμφισβητεί τις κατεστημένες θεσμικές εξουσίες,
ή θα χρησιμοποιείται (όπως γίνεται τώρα) ως λεκτικό άλλοθι, ως προσπάθεια
εξωραϊσμού ενός όλο και πιο εσωστρεφούς, αμυντικού και κατασταλτικού
συστήματος, όπου και αυτοί οι εξωραϊσμοί δεν θα είναι παρά ένα μέσο για την
αναπαραγωγή της κυρίαρχης ψυχιατρικής βαρβαρότητας.
Γιατί,
όπως ξέρουμε πολύ καλά από την διεθνή εμπειρία, είναι σ΄ αυτή την διαδικασία
της αμφισβήτησης και του ριζικού μετασχηματισμού, στο «περιθώριο της ελευθερίας που
ανοίγεται» στη βάση μιας εναλλακτικής κουλτούρας και πρακτικής, «που αναδύεται
το πραγματικά θεραπευτικό στοιχείο».
Αντί
γι΄ αυτό, έχουμε μια πληθώρα πρωτοκόλλων. Πρωτόκολλο για τη ‘νοσηλεία οξέων
περιστατικών’, πρωτόκολλο για την ‘ολοκληρωμένη κοινοτική θεραπεία’, πρωτόκολλο
για την ‘κατ΄ οίκον παρέμβαση στη κρίση’ κλπ.
Να
θυμίσουμε ότι υπάρχει από μακρού και πρωτόκολλο για τις μηχανικές καθηλώσεις,
που, όμως, όταν δεν βρίσκεται απλώς κλεισμένο σ΄ ένα συρτάρι (αν και συνήθως
δεν υπάρχει, έστω προσχηματικά, ούτε και εκεί) και υποτίθεται ότι ακολουθείται,
δεν χρησιμεύει παρά απλώς σαν άλλοθι, ως επίκληση, για την προαποφασισμένη
καθήλωση (για το όργιο των μηχανικών καθηλώσεων ως της αυτονόητης ψυχιατρικής
πρακτικής). Αν για την μηχανική καθήλωση το πρωτόκολλο είναι το επίσημο όχημα
της ανεξέλεγκτης εφαρμογής της, όλα τα άλλα προαναφερθέντα πρωτόκολλα απλώς δεν
θα έχουν αντικείμενο για την όποια εφαρμογή τους - παρά μόνο ως λεκτικές
αναφορές στο συγγραφικό έργο των επιτροπών του Υπουργείου.
Κονδύλια
που θα φτάνουν συνολικά περί τα 47.280.000 εκ. ευρώ, από ΕΣΠΑ, θα δαπανηθούν
γι΄ αυτές τις ‘δράσεις’, μαζί με κάποιες, εξίσου επίπλαστες και προσχηματικές,
στον παιδοψυχιατρικό τομέα και για ‘πάσχοντες από άνοια’, με προσωπικό που θα
προσληφθεί με συμβάσεις ορισμένου χρόνου (ό,τι χειρότερο παντού, αλλά ιδιαίτερα
για τις δομές και υπηρεσίες ψυχικής
υγείας) και με αβέβαιο το μέλλον τους μετά το τέλος των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων
- με μόνες τις, γνωστής αξιοπιστίας, διαβεβαιώσεις ότι, τις όποιες δομές, θα τις
αναλάβει ο κρατικός προϋπολογισμός. Είδαμε τι γίνεται και με αυτά που έχει ήδη αναλάβει,
λειτουργεί και χρηματοδοτεί τώρα ο κρατικός προϋπολογισμός.
Και,
φυσικά, με πάντα επικρεμάμενη μια πιθανή αιφνιδιαστική κίνηση για την μεταφορά
κλινικών των ψυχιατρείων σε γενικά νοσοκομεία («τώρα που έχουμε το ΕΣΠΑ να μας
χρηματοδοτεί τις ‘μεταρρυθμίσεις’ που οι Βρυξέλλες απαιτούν από μας»), στη
λογική της κατάργησης και όχι του ριζικού μετασχηματισμού και της
Αποιδρυματοποίησης.
Κανένας
εφησυχασμός, λοιπόν, καθώς μέσα στον ορυμαγδό των οικονομικών, κοινωνικών και
πολιτικών εξελίξεων, η ψυχική υγεία, οι βάρβαρες πρακτικές, που με την λογική
του αυτονόητου, ασκούνται στις δομές της, τείνουν να περνάνε σε δεύτερο πλάνο.
Γι΄
αυτό απαιτείται μια διαρκής επαγρύπνηση και μια άμεση ετοιμότητα και
διαθεσιμότητα για διαρκή αντίσταση.
14 Ιουλίου 2017
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ
ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ
