Περί της Αναγκαστικής/Aκούσιας θεραπείας στην κοινότητα

«Aναγκαστική/Aκούσια θεραπεία στην κοινότητα»

Σύμφωνα με αυτό το μέτρο, που κατά πάσα πιθανότητα θα εισαχθεί με το νέο νομοσχέδιο για την ακούσια νοσηλεία, με σχετική γνωμάτευση του ψυχιάτρου και εντολή του εισαγγελέα ο (μη νοσηλευόμενος) ασθενής θα πρέπει να συμμορφωθεί στην όποια φαρμακευτική αγωγή του συνταγογραφηθεί (συνήθως, ένα μηνιαίο ενέσιμο σχήμα), διαφορετικά, θα υφίσταται εγκλεισμό για αναγκαστική νοσηλεία. 

Πιο συγκεκριμένα ο ασθενής (ή ο φερόμενος ως ασθενής) θα πρέπει να προσέρχεται περίπου μια φορά το μήνα (ή όσο διαρκεί η επήρεια του φαρμάκου που συνταγογραφείται) σε μονάδα υγείας για να λάβει την αγωγή του (διαφορετικά κινδυνεύει με ακούσια νοσηλεία), συνήθως όμως απαιτείται να έχει κατοικία γνωστή στις αρχές, οι οποίες θα έχουν και πρόσβαση στο σπίτι του. Θεωρητικά η αναγκαστική θεραπεία δεν εξαντλείται στη φαρμακευτική συμμόρφωση, αλλά περιλαμβάνει συμβουλευτική και εκπαίδευση, όμως ειδικά στην Ελλάδα που οι όποιες κοινοτικές υπηρεσίες είναι υποστελεχωμένες και υπολειτουργούν, ή είναι ανύπαρκτες, όπως καταλαβαίνουμε η μόνη θεραπευτική παρέμβαση που θα γίνεται θα είναι ο μονόδρομος του ψυχοφαρμάκου.

Με βάση τα κριτήρια που έχουν τεθεί όπου έχει εφαρμοστεί το μέτρο, αυτό έχει ευρύτατη χρήση. Εφαρμόζεται σε:

• Άτομα των οποίων η αναγκαστική νοσηλεία λήγει, υπό τον όρο να ακολουθήσει το μέτρο της αναγκαστικής θεραπείας στην κοινότητα, όταν πλέον δεν είναι απαραίτητη η παραμονή τους στο νοσοκομείο. Αυτό, διόλου τυχαία, σχετίζεται με μέτρα όπως το κλείσιμο των ψυχιατρείων και της μείωσης των διαθέσιμων κλινών, για μείωση του κόστους.
• Άτομα τα οποία πληρούν τα κριτήρια της αναγκαστικής νοσηλείας, αλλά προτιμάται να τους επιβληθεί το μέτρο της ακούσιας θεραπείας στην κοινότητα, συνήθως για 12 μήνες.
• Άτομα τα οποία δεν πληρούν τα κριτήρια για εισαγωγή σε ψυχιατρική κλινική, αλλά υπάρχει πιθανότητα να τα πληρούν, οπότε τους επιβάλλεται το μέτρο προληπτικά.
• Άτομα τα οποία βρίσκονται υπό δικαστική συμπαράσταση.

Έρευνες έχουν δείξει, ότι σε χώρες που το μέτρο εφαρμόζεται περίπου 11% των μητέρων και 6% των πατεράδων, αναγκάζονται με διαταγή εισαγγελέα να παίρνουν αποδεδειγμένα την αγωγή τους, προκειμένου να διατηρήσουν την επιμέλεια των παιδιών τους.

Ένας προάγγελος αυτού του μέτρου (γιατί κι εδώ δεν έχουμε πληροφόρηση για το τι ακριβώς θα θεσμοθετηθεί) ήταν η επίβλεψη μετά τη νοσηλεία, δηλαδή οι ασθενείς μετά τη νοσηλεία να παίρνουν υπό παρακολούθηση θεραπεία, να διαμένουν σε μέρος που τους έχει υποδειχθεί (την κατοικία τους, οικοτροφείο ή ξενώνα) και να είναι διαθέσιμοι για αξιολόγηση της κατάστασής τους, χωρίς να είναι υποχρεωμένοι να δεχτούν θεραπεία. Το επόμενο βήμα ήταν η θεσμοθέτηση της αναγκαστικής θεραπείας στην κοινότητα, κατά την οποία πρέπει να σημειωθεί αρκεί η διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής για να βρεθεί το άτομο στο ψυχιατρείο αναγκαστικά, χωρίς απαραίτητα να έχει σημάδια υποτροπής.

Σε αυτό το μέτρο φαίνεται να αντιτίθενται τα άτομα με ψυχιατρική εμπειρία αλλά και οι συγγενείς τους (διότι φορτώνει σ’ αυτούς την επίβλεψη της «θεραπείας»), ενώ αντίθετα βρίσκει σύμφωνους τους περισσότερους ψυχιάτρους, ειδικά όταν αφορά ασθενείς με επανειλημμένες εισαγωγές. Οι ασθενείς διαφωνούν γιατί το μέτρο είναι αντίθετο στα ανθρώπινα δικαιώματα και στο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και της επιλογής θεραπείας, πολύ περισσότερο που αρκετοί επιλέγουν να προσπαθήσουν να ζήσουν χωρίς, ή με ελάχιστη φαρμακευτική αγωγή.

Ωστόσο πέρα από τα ζητήματα ηθικής και ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει αποδειχθεί ότι όπου το μέτρο εφαρμόστηκε δεν μειώθηκαν οι ακούσιες νοσηλείες (ένας λόγος γιαυτό είναι ότι χωρίς εντολή εισαγγελέα δεν βρίσκεις κρεβάτι στο νοσοκομείο τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό), αντίθετα διευρύνθηκε απλώς ο κοινωνικός έλεγχος στο γενικό πληθυσμό και πολύ περισσότερο στους πρόσφυγες, τις μειονότητες και τους φυλακισμένους.

Εύη Μυλωνάκη