20 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ν. 2716/99 ΤΙ ΑΠΕΜΕΙΝΕ ΑΠ΄ ΟΣΑ ΠΡΟΒΛΕΠΕ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΚΟ;

Κάνοντας έναν ειλικρινή απολογισμό των 20 χρόνων 

«ψυχιατρικής μεταρρύθμισης» βάσει του ν. 2716/99 (η 

θεματική αυτού του συνεδρίου), ένα πρώτο συμπέρασμα θα 

μπορούσε να είναι ότι, προκειμένου να μπορεί να υπάρξει 

μια πραγματική εκτίμηση του τι έγινε όλα αυτά τα χρόνια στο 

χώρο της Ψυχικής Υγείας, αυτό που έχει πρωτεύουσα 

σημασία, είναι, κατ΄ αρχήν, το νόημα που δίνουμε στο όρο 

«μεταρρύθμιση». 

 

Για ποιά «μεταρρύθμιση» μιλάμε; Αυτή που, στη βάση ενός 

χειραφετητικού προτάγματος για την Ψυχική Υγεία, θα 

κατευθυνόταν προς ένα κοινοτικά βασισμένο σύστημα 

υπηρεσιών, με το ξεπέρασμα του ψυχιατρείου, του 

εγκλεισμού και των κατασταλτικών πρακτικών, καθώς και 

μιας βιολογικής, στενά κλινικής ψυχιατρικής των 

διαγνωστικών συστημάτων και των φαρμακοβιομηχανιών, 

αυτής που «χάνει τον άνθρωπο πίσω από την αρρώστια»; 

 

΄Η αυτή που είδαμε να υλοποιείται όλα αυτά τα χρόνια, με 

την μεταστέγαση των ασθενών από τα ψυχιατρεία (αντί για 

την Αποϊδρυματοποίησή τους) σε στεγαστικές δομές του 

δημοσίου και των ΜΚΟ, χωρίς καμιά τομεοποίηση, χωρίς 

κοινοτικές υπηρεσίες, με ΚΨΥ απλώς ως εξωτερικά ιατρεία, 

με την αποσυνδεδεμένη και επιδερμική λειτουργία Κινητών 

Μονάδων; Με τις στεγαστικές δομές, στον δημόσιο και στον 

ιδιωτικό τομέα, να λειτουργούν σαν μικρά άσυλα: με την 

άνωθεν ιδρυματική διαχείριση τη ζωής των ενοίκων, με τη 

χρήση, συχνά, μηχανικών καθηλώσεων και απομονώσεων, 

με κάμερες (ιδιαίτερα σε δομές των ΜΚΟ). Και, ταυτόχρονα, 

με απολύσεις εργαζομένων από τις ΜΚΟ ψυχικής υγείας, 

που είτε αντέδρασαν στην παράνομη παρακράτηση των 

συντάξεων των ενοίκων, είτε διαφώνησαν με τις άνωθεν 

επιβαλλόμενες ιδρυματικές πρακτικές. 

 

Όλα αυτά μπορούν να περιγραφούν πολύ περιληπτικά με 

έναν μόνον αριθμό: το απίστευτο ποσοστό του 65% των 

εισαγωγών για ψυχιατρική νοσηλεία να είναι ακούσιες 

νοσηλείες-σχεδόν πιο μεγάλο απ΄ ό,τι πριν αρχίσει η 

«μεταρρύθμιση» που, οφείλουμε να πούμε, δεν έγινε 

ποτέ… γεννήθηκε νεκρή. 

 

Το μόνο που έχει απομείνει από τις προσδοκίες που, έστω 

με στρεβλό τρόπο, άνοιξε ο ν. 2716/99, ήταν η, κατ΄ 

εντολήν της ΕΕ, καθιέρωση των ΜΚΟ (αλλά και του 

κερδοσκοπικού τομέα) στην διαχείρισης των δομών αυτής 

της νεοϊδρυματικής μεταρρύθμισης. 

 

Στην αρχή παρουσιάστηκαν ως οι φορείς που θα έπαιρναν 

στις στεγαστικές τους δομές τους λεγόμενους «δύσκολους» 

ασθενείς από τα ψυχιατρεία. Καταλήγοντας, ωστόσο, 

σύντομα σε πρακτικές επιλογής των πιο «εύκολων» και 

«διαχειρίσιμων» ατόμων και σε επιστροφές στα ψυχιατρεία 

αυτών που δεν κατάφερναν (και βασικά ποτέ δεν έμαθαν 

πώς) να διαχειριστούν, σύμφωνα και με τις αυτό-

επιβαλλόμενες νόρμες λειτουργίας των δομών τους. Μια 

πρακτική όπως της αγοράς «εμπορεύματος» με «κάρτα 

αλλαγής» και επιστροφή, όταν το «εμπόρευμα» το 

βρίσκουμε «ελαττωματικό». 

 

Είχαμε, ταυτόχρονα, τα φαινόμενα των επί πληρωμή 

απογευματινών επισκέψεων για ψυχοθεραπείες, τις 

οικογενειοκρατούμενες «εταιρικές» σχέσεις, πολλές 

περιπτώσεις διαφθοράς, τις διαπλεκόμενες διαδρομές με 

τον ιδιωτικό τομέα (κλινικές κλπ) κ.α, αλλά, πρωτίστως, τον  

κρατικοδίαιτο χαρακτήρα τους, αφού η κύρια οικονομική 

πηγή τους είναι τα ασφαλιστικά ταμεία και ο κρατικός 

κορβανάς, παρά τις κατηγορίες που κατά καιρούς 

εκτοξεύουν, σε όσους τις αμφισβητούν, περί κρατισμού κλπ.

Δεν είναι τυχαίο που στο συνέδριο αυτό γίνεται αναφορά και 

στα 10 χρόνια από το σύμφωνο Σπίντλα-παραλείποντας, όχι 

τυχαία, και το άλλο όνομα της συμφωνίας που ήταν αυτό του 

τότε Υπουργού Υγείας (της ΝΔ) Αβραμόπουλου, που, 

βέβαια, δεν συμφέρει κάποιους η αναφορά του, τώρα που 

ανέβηκαν σε θώκους της παρούσας κυβέρνησης, καθώς 

είναι οι ίδιοι που τότε τον ανέφεραν επαινετικά, όπως 

διαβάζει κανείς στην πανηγυρική κοινοποίηση του 

συμφώνου, υπογεγραμμένη από τον επικεφαλής της 

ΠΕΨΑΕΕ (και τώρα σύμβουλο του Υπουργείου Εργασίας) 

και τον υπεύθυνο της ΕΠΑΨΥ, προς το, τότε, «Δίκτυο 

Αργώς». Πανηγύριζαν γιατί η ΕΕ φρόντισε για την 

επαναχρηματοδότησή τους, γράφοντας τα εξής μνημειώδη:

«Η εξέλιξη αυτή αποτελεί και ένα επιτυχές επισφράγισμα της 

σταθερής πολιτικής του Δικτύου να διατηρεί σταθερή 

επικοινωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και να ασκεί σε 

πολλά επίπεδα πίεση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θεωρώντας 

την Ε.Ε. ως τον πιο κρίσιμο παράγοντα για την εξέλιξη 

της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα.”

Έτσι δεν είναι καθόλου τυχαίο που, λίγα χρόνια μετά, μέσα 

από τους διαύλους της άμεσης επικοινωνίας με τους 

πάτρωνές του στις Βρυξέλλες, το «Δίκτυο Αργώς» έγραφε, 

την 1^η Αυγούστου 2011, μέσω του προέδρου του, προς τον 

τότε Επίτροπο Κοινωνικών Υποθέσεων κλπ, της ΕΕ, Λάζλο 

Αντόρ: 

 

«Αγαπητέ Επίτροπε, όπως είναι παγκοσμίως γνωστό, η 

Ελλάδα αντιμετωπίζει μια σοβαρή οικονομική κρίση. Κάτω 

από αυτό το πλαίσιο τα μέλη του Δικτύου Αργώς θα 

συμμετάσχουν ενεργά στην Εθνική προσπάθεια για την 

εφαρμογή του τρέχοντος προγράμματος οικονομικής 

προσαρμογής…». Και παρακάτω: «Να εξαιρεθεί το 

πρόγραμμα Ψυχαργώς και η ψυχιατρική μεταρρύθμιση 

από την δημοσιονομική προσαρμογή και το 

Μνημόνιο…». 

 

Πράγματι η ΕΕ έσπευσε να διασώσει τις ΜΚΟ ψυχικής 

υγείας και την περίοδο 2013-15 με έκτακτη χρηματοδότησή 

τους (105 εκ ευρώ), όταν οι υπόλοιπες υπηρεσίες 

λιμοκτονούσαν από τις περικοπές και διαλύονταν. 

 

Η ΕΕ ενδιαφέρεται για το μέλλον των ΜΚΟ γιατί είναι 

αναπόσπαστα εργαλεία του μέλλοντος που έχει σχεδιάσει 

και βάλει ήδη σε εφαρμογή, όχι μόνο για τις εργασιακές 

σχέσεις (ιδιωτικοποιημένες, επισφαλείς, προσωρινές κλπ), 

αλλά και για ένα κοινωνικό κράτος διαλυμένο, απλώς 

πυροσβεστικού χαρακτήρα, για να σβήνει περιστασιακά τις 

φωτιές που ανάβει διαρκώς, από την ίδια της τη φύση και 

την αμετάκλητη κρίση που αντιμετωπίζει, η ίδια η λειτουργία 

του οικονομικού και κοινωνικού συστήματος. Οι ΜΚΟ είναι 

αυτά ακριβώς τα εργαλεία για την διαχείριση που έχει 

ανάγκη το σύστημα, όπως άλλωστε φαίνεται και από το νέο 

(και, προς ώρας, πιο προσοδοφόρο) πεδίο δράσης τους, τα 

τελευταία χρόνια, που έχει να κάνει με το προσφυγικό. Και 

δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι και η τωρινή κυβέρνηση δίνει τα 

όποια νέα οικοτροφεία, για τα οποία παίρνει χρηματοδότηση 

μέσω ΕΣΠΑ, στις ΜΚΟ. 

 

Είναι χαρακτηριστικό ότι εκπρόσωπος γνωστής ΜΚΟ 

τάχθηκε, πριν λίγες μέρες, υπέρ του πρόσφατου 

νομοσχεδίου για την «υποχρεωτική θεραπεία στην 

κοινότητα». Παρουσιάζοντας ως κοινοτική παρέμβαση κάτι 

που αποτελεί διάχυση της ψυχιατρικής καταστολής στην 

κοινότητα. Αν έτσι βλέπουν οι ΜΚΟ την στροφή στην 

κοινότητα (και γνωρίζουμε, από πολλού, ότι αυτοί είναι οι 

ορίζοντες εντός των οποίων λειτουργούν) τότε καταλαβαίνει 

κανείς αυτό που συμβαίνει καθημερινά σ΄ αυτά τα μικρά 

ιδιωτικοποιημένα άσυλα. 

 

Η συμπλήρωση των είκοσι χρόνων του ν. 2716/99 δεν είναι 

για πανηγυρισμούς για την μη «ψυχιατρική μεταρρύθμιση», 

αλλά «ημέρα μνήμης» για τα αποκαΐδια της και 

αναστοχασμού για το πώς θ΄ ανοιχτούν διαδρομές πέρα 

από την όποια μορφή ιδιωτικοποίησης, κερδοσκοπικής ή 

δήθεν «μη κερδοσκοπικής», πέρα από το κυρίαρχο 

ψυχιατρικό παράδειγμα (στην πράξη και όχι στα λόγια), 

πέρα από το ψυχιατρείο και τον εγκλεισμό, προς μια 

χειραφετητική Ψυχική Υγεία, κάτω από τον έλεγχο των 

εργαζομένων σ΄ αυτήν, των χρηστών των υπηρεσιών και 

της κοινωνίας.

 

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΟΛΥΜΟΡΦΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

 

16/5/19